Mỗi viên đá vốn đã mang một vẻ đẹp riêng từ màu sắc, độ trong và sự hiếm có. Tuy nhiên, trong chế tác, thứ thực sự khiến nó “sống”, và trở nên cuốn hút đó là “Giác cắt”. Thử nghĩ, một viên kim cương dù hoàn hảo, tinh khiết đến đâu nhưng vết cắt kém cũng trở nên mờ nhạt, trong khi đó một viên đá bình thường, nếu có đường cắt chuẩn xác, lại có thể tỏa sáng. Để hiểu rõ hơn tầm quan trọng cũng như khái niệm của giác cắt, bài viết này, PJS sẽ cùng bạn phân tích nhé!
Giác cắt là gì?
Được giới chế tác xem như “linh hồn” của đá quý, để hiểu rõ về khái niệm này, trước hết bạn cần nắm rõ khái niệm và sự hình thành của nó và bạn sẽ thấy nó không chỉ là những mặt phẳng kỹ thuật mà còn là sự kết tinh giữa toán học, quang học và nghệ thuật chế tác.
Định nghĩa
Giác cắt (facet cut) – Một thuật ngữ khá quen thuộc trong ngành kim hoàn để chỉ những mặt phẳng được tạo ra trên bề mặt đá quý trong quá trình chế tác. Những mặt cắt được sắp xếp theo một thiết kế nhất định, nhằm tối ưu cách ánh sáng đi vào, phản xạ và thoát ra khỏi viên đá.
Nói một cách dễ hiểu, nếu màu sắc và độ tinh khiết của một viên đá ví được xem là “nguyên liệu”, thì giác cắt sẽ là “kỹ thuật nấu ăn” để những nguyên liệu đó bộc lộ hết hương vị.
Lịch sử hình thành và phát triển của giác cắt
Nói về lịch sử hình thành, trước khi công nghệ chế tác phát triển như ngày nay, thuật ngữ này để đơn giản là cách người ta mài đá quý theo hình dạng mong muốn, sau đó đánh bóng bề mặt hoặc cắt theo hình dáng tự nhiên để dễ gắn vào trang sức.
Cũng với mực đích đó trải qua hàng thế kỷ, đi cùng sự tiến bộ của khoa học và nghệ thuật, con người dần tìm ra các kiểu cắt tinh xảo hơn, nhằm tối ưu ánh sáng và gia tăng giá trị thẩm mỹ cho đá quý. Tuy nhiên, để tóm lượt, Lịch sử giác cắt có thể chia thành các giai đoạn sau:
- Thời cổ đại: Đá quý chủ yếu được mài đơn giản để giữ dáng tự nhiên nhất.
- Thời Trung cổ: Xuất hiện kỹ thuật “table cut” – tạo ra những mặt cắt phẳng đầu tiên.
- Thế kỷ 17–18: Các kiểu “rose cut” và “old mine cut” xuất hiện và dần phổ biến, mở đầu cho nghệ thuật cắt hiện đại.
- Thế kỷ 20: Giác cắt Brilliant tròn (round brilliant) của Marcel Tolkowsky (1919) khai sinh và dần trở thành chuẩn mực trong ngành kim hoàn, với ưu điểm tối ưu hóa độ lấp lánh.
- Ngày nay: Công nghệ laser và phần mềm 3D giúp chế tác giác cắt phức tạp, sáng tạo hơn bao giờ hết.
Sự tiến hóa của giác cắt phản ánh niềm đam mê và sáng tạo của con người trong việc nâng tầm vẻ đẹp của đá quý, biến mỗi viên đá thành một tác phẩm nghệ thuật.
Tầm quan trọng của giác cắt trong đá quý
Giác cắt đóng vai trò quyết định trong việc tạo nên “hiệu ứng ánh sáng” của một viên đá quý – Đây cũng là yếu tố khiến viên đá trở nên sống động, lung linh trước mắt người nhìn. Và trong số nhiều hiệu ứng, ba yếu tố được xem là quan trọng nhất mà mặt cắt gây ảnh hưởng bao gồm:
- Độ sáng (brightness): Là lượng ánh sáng phản chiếu ra khỏi bề mặt viên đá.
- Độ lấp lánh (scintillation): Sự nhấp nháy luân phiên của ánh sáng khi viên đá chuyển động.
- Độ lửa (fire): Hiện tượng tán sắc ánh sáng trắng thành các dải màu cầu vồng.
Nếu ví viên đá quý như một cơ thể sống, thì giác cắt chính là “nhịp tim” tạo nên sự sống động. Một giác cắt tốt có thể biến viên đá trung bình thành tuyệt phẩm, trong khi giác cắt kém có thể làm mất đi toàn bộ vẻ đẹp tiềm ẩn.
Những giác cắt phổ biến nhất hiện nay
Mỗi một kiểu cắt đá quý đều mang trong mình một phong cách và giá trị thẩm mỹ riêng biệt. Đó cũng chính là lý do mà một số khách hàng thường đưa ra các lựa chọn giác cắt theo sở thích cá nhân, cũng như dựa trên những ý nghĩa phong thủy, thay vì chỉ dựa trên giá trị vật chất của viên đá. Dưới đây là thông tin một số giác cắt phổ biến:
Giác cắt Brilliant tròn (Round Brilliant Cut)
Đây là kiểu giác cắt phổ biến nhất hiện nay với 57 hoặc 58 mặt cắt được tối ưu để phản chiếu ánh sáng rực rỡ nhất. Khoảng 75% kim cương trên thị trường hiện nay sử dụng kiểu giác cắt này.
Giác cắt Princess
Mặt cắt có dạng vuông hoặc chữ nhật mang sự hiện đại và trẻ trung cùng khả năng phản chiếu ánh sáng sắc sảo. Đây là lựa chọn phổ biến thứ hai chỉ sau Round Brilliant.
Giác cắt Emerald
Mặt cắt với hình chữ nhật với các bậc thang (hay step cut), mang đến “bậc thang” hoặc “hành lang gương” độc đáo, Emerald mang lại cảm giác thanh lịch, cổ điển. Cái tên của kiểu cắt này có lịch sử lâu đời, xuất phát từ mục tiêu ban đầu được dùng cho ngọc lục bảo (emerald).
Giác cắt Oval
Kiểu cắt giúp mang lại sự mềm mại, thanh thoát và có thêm một tác dụng nữa là giúp giúp viên đá trông to hơn so với trọng lượng thực tế.
Giác cắt Marquise
Kiểu cắt có hình dáng thon dài hai đầu nhọn, kiểu cắt được cho là lấy cảm hứng từ nụ cười của nữ hầu tước Pompadour. Những viên đá cắt gọt theo kiểu cắt này thường được chế tác thành nhẫn với hiệu quả giúp ngón tay trông dài và thanh tú hơn.
Giác cắt Pear (giọt lệ)
Là sự kết hợp giữa hai kiểu cắt gọt là round và marquise, tạo dáng hình giọt nước giúp tôn sự duyên dáng. Đây là một lựa chọn lãng mạn, thường được dùng cho nhẫn đính hôn.
Giác cắt Cushion
Sở hữu các góc bo tròn và mặt cắt lớn, cushion là kiểu cắt mang đến vẻ đẹp ấm áp, cổ điển nhưng vẫn đủ thời thượng.
Giác cắt Asscher
Ra đời từ đầu thế kỷ 20, gần giống kiểu emerald cut nhưng có dạng vuông, nó tạo hiệu ứng “gương trong gương” cực kỳ cuốn hút. Và mỗi giác cắt đều có cá tính riêng, phù hợp với từng phong cách cá nhân và thiết kế trang sức.
Hiệu ứng ánh sáng – Linh hồn của giác cắt
Điểm khác biệt lớn nhất giữa một viên đá thô và một viên đá quý nằm ở cách chúng chơi đùa với ánh sáng. Hiệu ứng ánh sáng đến từ sự tính toán tỉ mỉ của giác cắt. Chúng có 3 phần chính:
- Phản xạ (Reflection): Chỉ Ánh sáng bật ngược lại khi chạm vào bề mặt.
- Khúc xạ (Refraction): Chỉ Ánh sáng đi vào trong viên đá và được thay đổi hướng đi.
- Tán sắc (Dispersion): Chỉ Ánh sáng trắng tách thành nhiều màu sắc (hiệu ứng “lửa”).
Một giác cắt hoàn hảo giữ cho ánh sáng “luân chuyển” bên trong viên đá trước khi thoát ra, tạo nên sự rực rỡ lung linh. Đây chính là lý do cùng một loại đá, nhưng viên được cắt khéo léo sẽ có giá trị vượt trội.
Những loại đá quý khác nhau thì giác cắt cũng khác nhau
Thuật ngữ kiểu giác cắt không chỉ dùng riêng cho kim cương, tất cả các loại đá quý khác cũng có những khuyến nghị giác cắt đặc trưng nhằm giúp tôn lên vẻ đẹp riêng và phù hợp với đặc tính của từng viên đá, ví dụ như:
- Ruby & Sapphire: Thường dùng oval, cushion hoặc cabochon (mài tròn không facet) để tăng màu sắc.
- Emerald: Do đặc tính dễ nứt vỡ nên loại đá này thường được cắt kiểu emerald cut để đảm bảo độ bền.
- Opal & Moonstone: Chủ yếu được mài cabochon để làm nổi bật hiệu ứng quang học (opal fire, adularescence).
- Garnet & Spinel: Có thể áp dụng được nhiều kiểu giác cắt khác nhau bởi độ bền cao.
Sự lựa chọn giác cắt phụ thuộc vào đặc tính quang học, độ cứng, màu sắc và độ hiếm của từng loại đá quý. Mỗi viên đá khi đạt được kiểu cắt phù hợp sẽ trở nên tỏa sáng.
Xu hướng giác cắt hiện đại
Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ ngày một mãnh mẽ đã mở ra nhiều khả năng mới trong việc chế tác và từ đó nhiều kiểu cắt từ phương pháp cho đến phương tiện và hoa văn cũng ngày một đa dạng, một số kiểu cắt được yêu thích nhất có thể được nhắc đến như:
- Giác cắt fancy hiện đại: Như hình tim, ngôi sao, hoa, hay thậm chí logo cá nhân.
- Giác cắt laser chính xác: Giúp tối ưu từng khía cạnh phản chiếu ánh sáng.
- Custom cut: Nhiều khách hàng ưa chuộng đặt riêng kiểu giác cắt độc quyền để tạo sự khác biệt.
Xu hướng này thể hiện rằng giác cắt không chỉ là kỹ thuật, mà còn là ngôn ngữ cá nhân hóa trong ngành kim hoàn. Không dừng lại, công nghệ này còn ngày một tăng lên với sự tỉ mỉ và độ sai số gần như không có.
Hướng dẫn chọn kiểu cắt phù hợp khi mua trang sức
Đối với việc chọn mua đá quý – Một loại sản phẩm có giá trị cao thì ngoài yếu tố chất lượng, người mua cần cân nhắc nhiều đến kiểu cắt cũng như dựa trên nhiều thứ khác, chẳng hạn như:
- Mục đích sử dụng: Tùy vào thứ trang sức bạn cần, ví dụ như nhẫn, dây chuyền hay hoa tai sẽ phù hợp với các kiểu cắt khác nhau.
- Phong cách cá nhân: Đối với những người thích sự sang trọng sẽ thường chọn emerald cut, đối với người thích lấp lánh họ sẽ chọn brilliant.
- Hình dáng bàn tay: Những người có ngón tay thon dài sẽ hợp với marquise hoặc oval, ngón tay ngắn nên chọn round hoặc pear.
- Ngân sách: Giác cắt tròn thường sẽ đắt hơn do tỷ lệ hao mòn nguyên liệu cao.
Như một canh bạc, một viên đá nếu được chọn đúng kiểu cắt sẽ không chỉ đẹp hơn mà còn thể hiện được dấu ấn cá nhân của chủ nhân.
Kết luận
Có thể nói rằng: “Giác cắt là yếu tố biến một viên đá quý từ “thô ráp” thành “rực rỡ”.”. Nó vừa là khoa học chính xác, vừa là nghệ thuật tinh tế, nơi bàn tay con người tôn vinh vẻ đẹp thiên nhiên. Hiểu về giác cắt giúp chúng ta không chỉ trân trọng hơn giá trị của đá quý, mà còn lựa chọn được món trang sức phù hợp nhất với bản thân.
Còn bạn thì sao, bạn đã chọn được kiểu nào cho mình rồi, chia sẻ cùng PJS.VN nhé
